Cái nồi đồng

Ông bà ngoại không có con trai, chỉ có hai đứa con gái là mẹ tôi và dì. Dì ở ngôi nhà hương hỏa nên lãnh trách nhiệm cúng giỗ ông bà, tổ tiên. Cũng dịp này tôi mới có cơ hội nhìn tận mắt cái nồi đồng - trước nay chỉ nhìn qua sách vở hoặc trên mạng - mà ngày xưa ngoại dùng để nấu cơm hằng bữa.

Nồi đồng nhỏ nhất thoạt nhìn giống như cái hồ lô. Dì bảo nồi đồng không có niêm số như nồi niêu xoong chảo bây giờ. Ngày xưa người ta đặt tên theo ước lượng nên dì thường bị ngoại “la” khi sai dì lấy nồi nấu cơm lúc nhà có khách. Có lần nhà chuẩn bị ăn cơm xong mà có khách đột xuất, ngoại bảo lấy cái om bắc thêm lon gạo là biết lấy nồi nhỏ nhất. Ngày tết, ngày giỗ có đông họ hàng, con cháu ngoại bảo lấy nồi ba, tức là nồi nấu cho mười người ăn trở lên. Nhà ngoại có nguyên bộ nồi từ nồi om, nồi lỡ (4-5 người ăn, nấu khoảng 3 lon gạo), nồi rưỡi (6 -7 người ăn). Từ 10 người trở lên thì dùng nồi hai, nồi ba… Tôi hỏi dì sao bây giờ không nấu cơm bằng nồi đồng nữa? Dì bảo nồi đồng phải nấu bằng củi bắc trên ông táo có ba chân kê bằng gạch hoặc trám bằng đất sét. Khi cơm sôi, cào than ra phía trước rồi để nồi cơm lên, dùng bếp đó để nấu thức ăn. Thỉnh thoảng dần nồi cơm cho chín đều. Khi làm thức ăn xong thì cơm cũng chín tới. Lấy đũa bếp (đũa cái làm bằng tre, dài hơn đũa con, có bản dẹp, ngang khoảng 3 phân, đầu trên chuốt tròn để cầm xới cơm vào chén). Khi ăn hết cơm ở giữa nồi, dùng đũa bếp cạy cơm bên hông, lộ ra lớp cơm cháy vàng ươm ăn rất thơm. Dì nhắc, ngày xưa khi ăn xong bữa, ngoại thường vắt cho mỗi đứa một nắm nhỏ ăn sau cùng. Nghe dì kể tôi thèm được ăn một bữa cơm nấu bằng nồi đồng quá. Dì hứa qua đám giỗ sẽ lấy nồi hai nấu cho bọn nhóc chúng tôi ăn thử. Bọn tôi đứa nào cũng vui ra mặt. Bởi trước nay nhà xài bếp gas, nồi inox, nồi thủy tinh sáng bóng đâu ai xài nồi này nữa. Thế là luôn tiện, dì mang chiếc nồi đồng ra chà rửa bằng bùi nhùi, màu đồng vẫn sáng bóng như xưa.

Chiều xuống, ngồi trên chiếc võng mắc qua hai cây xoài ngoài vườn, gió phía sông Vàm thổi vào mát rượi. Tôi tưởng tượng đến bữa cơm sắp tới: cơm nấu bằng nồi đồng, dọn thức ăn trên chiếc mâm đồng, chén tô bằng sành, đũa tre…các món ăn nào canh rau dền, cá rô đồng kho trong nồi đất…Ôi! Thú vị biết chừng nào!

Nguyên Hạ