Lý An - “người khổng lồ” của điện ảnh châu Á và thế giới

Núi vỡ kể về câu chuyện tình yêu đồng tính với biết bao thử thách suốt hơn 20 năm giữa một anh nông dân với một anh cao bồi trẻ. Lý An đã tạm thời gạt bỏ phim hành động và kỹ xảo máy tính, trở lại con đường làm phim tâm lý được chuyển thể từ tác phẩm văn học vốn là sở trường của ông.

"Sự xuất hiện của Lý An tiêu biểu cho cuộc cách mạng các đạo diễn Trung Quốc, là phương hướng phát triển của các đạo diễn trong tương lai. Một số đạo diễn Trung Quốc vì muốn quốc tế hóa đã tự vứt đi những giá trị cổ xưa của dân tộc, nhưng Lý An đã nhìn thấy giá trị của văn hóa truyền thống Trung Quốc, tiến hành chuyển hóa mang tính sáng tạo, đó là hiện đại hóa trên cơ sở văn hóa truyền thống" - Ông Trần San - giáo sư giảng dạy môn Lịch sử điện ảnh tại Học viện Điện ảnh Bắc Kinh

Lý An được biết đến năm 1990, khi kịch bản bộ phim Đẩy tay (Pushing hands) của ông đoạt giải Kịch bản xuất sắc nhất Đài Loan, và sau đó được Công ty Điện ảnh trung ương Đài Loan và một công ty Mỹ hợp tác đầu tư cho làm phim (1991) và được đề cử giải Đạo diễn xuất sắc nhất tại LHP Kim Mã Đài Loan. Năm 1993, công ty này lại tiếp tục đầu tư cho ông làm phim Tiệc cưới. Với câu chuyện của hai chàng trai đồng tính luyến ái sống trên đất Mỹ, bộ phim liên tiếp gặt hái được nhiều giải thưởng ở Đài Loan rồi giải Gấu vàng tại LHP Berlin. Tên tuổi Lý An vụt chói sáng. Bộ phim Nam nữ ẩm thực tiếp đó của ông (1994) là một bước tiến mới trên con đường thành công với vô số các giải thưởng.

Có thể thấy Lý An lĩnh hội văn hóa dân tộc rất sâu sắc bởi trong thế giới phim của ông có triết học Trung Quốc mang dấu ấn thái cực quyền, có ông bố mang tư tưởng truyền thống bảo thủ, có anh đầu bếp đầu óc ngập tràn những học vấn về nấu nướng. Điều khiến người ta kinh ngạc hơn là vốn xuất thân trong một gia đình truyền thống Trung Hoa, song Lý An lại có thể làm ra các bộ phim thành công vang dội ở phương Tây như Lý trí và tình cảm (Sense and Sensibility), Trận cuồng phong (The Ice Storm), Ngọa hổ tàng long (Crouching Tiger, Hidden Dragon)...

Lý An tại LHP Venice

Hầu hết các phim của ông đều xoay quanh chủ đề "gia đình", trong đó "ông bố" luôn là một nhân vật vô cùng quan trọng. Lý An cũng thừa nhận trong cuộc đời mình, người bố có tác động rất lớn đối với ông, là "cây đại thụ trong gia đình". Và ông luôn thông qua hình tượng người bố để tìm hiểu về thể chế xã hội, quan niệm luân lý và quan hệ giữa con người với con người. Quả là không ngoa khi các nhà điện ảnh Trung Quốc gọi Lý An là "hiện tượng áo dài Thượng Hải", tức là dù ra đời từ xa xưa nhưng vẫn tồn tại tới ngày nay như một trang phục hiện đại, kết hợp cả mới và cũ đầy tính sáng tạo. Những câu chuyện của Lý An đều là chuyện luân lý rất truyền thống. Trong khi lớp đạo diễn thế hệ thứ 5 Trung Quốc tỏ ra là những đứa con ngỗ nghịch thì Lý An như một ông bố nghiêm khắc, xây dựng lại cách thức nhìn nhận vấn đề của mình trong quá trình hiện đại hóa Trung Quốc.

Phương Nam