“Nhiều cơ sở kinh doanh phải đóng cửa do bạo lực. Chúng tôi đã quen với điều đó và những thứ này được coi là chuyện thường ở đây” - lời thổ lộ của Carlos Rabello, một công dân Rio de Janeiro, trên website của BBC cho thấy phần nào tình trạng bạo lực nghiêm trọng tại thành phố lớn thứ nhì Brazil. “Đáng buồn là người ta lo ngại về tình hình an ninh ở Rio chỉ vì thành phố này đang chuẩn bị đăng cai Olympic... Chính quyền ở đây không quan tâm tới việc Rio giống như một khu vực chiến tranh, họ chỉ quan tâm tới việc giữ hình ảnh của thành phố được đẹp trong mắt người nước ngoài”, Rabello nói tiếp.
Đẫm máu
Buổi sáng thứ tư vừa qua, khu ổ chuột Vila Cruizero ở vùng ngoại ô Penha của Rio bỗng rộ lên những tiếng nổ chát chúa. Cuộc đọ súng giữa cảnh sát và thế giới ngầm đang diễn ra quyết liệt. Đây là một phần của chiến dịch mạnh tay truy quét các băng nhóm tội ác theo sau vụ một trực thăng của cảnh sát bị bắn ngay trên bầu trời Rio vào thứ bảy tuần trước.
Hãng tin AP dẫn nguồn tin cảnh sát địa phương cho hay, đã có 33 người thiệt mạng trong các cuộc chiến tranh giữa những nhóm tội phạm ở Rio kể từ sau vụ máy bay cảnh sát bị bắn rơi. Cảnh sát cũng đã bắn chết 7 nghi phạm và bắt giữ 17 người khác. Trong số những kẻ bị bắt, có Ridrigo Mello, một thủ lĩnh của băng Biệt Kích Đỏ (Comando Vermelho). Vào hôm máy bay rơi, nhóm này đã triển khai một cuộc tấn công vài khu ổ chuột Morro dos Macacos, vốn nằm dưới quyền kiểm soát của nhóm Bằng Hữu của Bằng Hữu (Amigos dos Amigos).
Thế giới ngầm Rio đã cho thấy sự điên cuồng tột đỉnh của mình vào cuối tuần trước. Một số thành viên băng nhóm đã dùng tiểu liên bắn thẳng vào chiếc trực thăng chở 6 cảnh sát viên đang bay trên bầu trời ở khu vực kế cận Morro dos Macacos. Đạn xuyên qua chân viên phi công. Anh này nén đau để điều khiển máy bay đáp xuống một sân bóng đá nhưng bất thành. Chiếc máy bay bốc cháy, 2 cảnh sát thiệt mạng và 4 người bị thương.
Cũng trong ngày cuối tuần điên loạn đó, cuộc chiến giành quyền lực giữa các băng nhóm tội ác bùng lên ngày một dữ dội. Xe buýt bị đốt cháy khắp nơi, một ngôi trường cũng bị đốt, mà theo giải thích của cảnh sát là phản ứng giận dữ của thế giới ngầm. Tiếng súng cứ rộ lên từng chặp, lạnh lùng và chát chúa, chủ yếu là từ các khu ổ chuột nằm xen kẽ giữa những khách sạn và khu mua sắm sang trọng.
Nghèo đói và xa hoa, quyến rũ và đẫm máu, Rio là một thế giới của những thái cực đối nghịch. Thành phố nằm bên bờ Đại Tây Dương với hơn 6 triệu dân ở nội thành và hơn 8 triệu dân ở các vùng phụ cận này từ lâu đã hấp dẫn khách du lịch với những thắng cảnh nổi tiếng. Nhưng cũng từ lâu, Rio được thế giới biết đến như là một nơi có mật độ tiếng súng và các vụ giết người đậm đặc nhất thế giới.
Cảnh các tay súng bắn hạ trực thăng của chính phủ ngay giữa thành phố khiến người ta liên tưởng tới một đất nước như Iraq, Afghanistan hay ít ra cũng Somalia. Nhưng không, đây là chốn phồn hoa Rio của xứ sở samba quyến rũ.
Hồ sơ tội ác
 |
|
Cảnh sát bố ráp trong một khu lao động ở Rio hôm 18.10 - Ảnh: Reuters |
Chiến tranh giành quyền lực và quyền kiểm soát các khu ổ chuột, thị trường ma túy, lãnh địa làm ăn giữa các băng nhóm diễn ra liên miên, đẩy Rio vào một tình trạng căng thẳng thường trực. Hầu như ngày nào cũng có tiếng súng, đặc biệt là trong hơn 1.000 khu ổ chuột của thành phố. Lâu lâu người ta lại phát hiện một xác chết dưới rãnh nước, bị nhét trong xe đẩy ở siêu thị hay nằm bốc mùi trong thùng rác. Dân Rio, đặc biệt là cư dân tại các khu ổ chuột, từ lâu đã sống chung với tình trạng bất ổn như thế. Sợ hãi mãi rồi cũng quen.
Tạp chí Time hôm 21.10 dẫn số liệu từ giới chức Brazil cho hay mỗi năm có gần 6.000 người bị giết tại bang Rio de Janeiro. Riêng tại thành phố cùng tên, con số người chết vì mũi dao, viên đạn trung bình khoảng 2.300 người mỗi năm. Ở khu vực nội thành, cứ mỗi tuần có khoảng 30 người bị giết. Người thì chết trong các cuộc chiến tranh băng nhóm, kẻ chết trước mũi súng cảnh sát, có người chết vì tên rơi đạn lạc.
Hôm thứ bảy tuần trước, một phóng viên ảnh của Reuters trông thấy 3 xác chết nằm dài trên nền đất ở một khu ổ chuột tại Rio. Cảnh sát nói đó là các phần tử tội phạm. Nhưng người dân nghèo ở đó lại có ý kiến khác. Họ nói rằng những người chết đều là thường dân rơi vào giữa hai làn đạn.
Hôm thứ tư vừa qua, anh sinh viên 18 tuổi Jose Carlos Guimaraes đã dính đạn trong cuộc đọ súng giữa cảnh sát và tội phạm ma túy ở khu ổ chuột Vila Cruzeiro, theo báo Los Angeles Times.
Máu đổ trong các khu ổ chuột không chỉ có của thành viên băng nhóm hay cảnh sát, mà cả của những người dân nghèo lương thiện. Nhưng hiếm khi chuyện này được làm sáng tỏ. Thường là sau một thời gian mọi thứ sẽ chìm vào bóng tối của sự lãng quên, chỉ có nỗi đau của những người dân vô tội thì cứ rấm rứt, âm ỉ cháy.
Căn nguyên
Buôn lậu ma túy, vũ khí, bảo kê, giết mướn là những thứ tội ác phổ biến ở châu Mỹ La-tinh, từ Brazil tới Mexico. Tại nhiều nơi, nhà chức trách gần như bất lực trước thế giới ngầm. Chẳng hạn ở Mexico, chính phủ đã phải huy động quân đội tới các điểm nóng về ma túy nhưng vẫn không ăn thua. Giết chóc vẫn tràn lan, các vụ thanh trừng man rợ vẫn diễn ra hằng ngày.
Rio cũng thế. Cướp bóc, giết người tràn lan. Đói nghèo là một nguyên nhân. Băng nhóm tội ác vốn đã cắm rễ trong các khu ổ chuột, thường sử dụng ma túy để chiêu dụ thanh thiếu niên gia nhập thế giới ngầm.
Nghèo đói, vì thế, cứ dính liền với tội ác. Và nếu tìm hiểu cặn kẽ vấn đề, người ta sẽ thấy không chỉ có các băng nhóm tội ác là thủ phạm. Sự buông lỏng quản lý và tình trạng biến chất của một bộ phận giới chức, đặc biệt là cảnh sát, càng tạo điều kiện cho tội ác sinh sôi. Theo báo O Globo, lương trung bình của một cảnh sát ở Rio vào khoảng 10.000 real mỗi năm (chừng 100 triệu đồng VN), một mức không cao tại thành phố này. Không ít cảnh sát đã tìm cách “cải thiện thu nhập” bằng cách hợp tác với tội phạm. Điều này đã dẫn tới một thực tế là có rất ít vụ án mạng được điều tra. Phần lớn những người bị cảnh sát bắn chết đều bị liệt vào dạng tội phạm, dù họ có là dân thường, và các vụ án mạng cứ thế chìm vào bóng tối của sự lãng quên.
Một nguyên nhân nữa, theo ông Antonio Biscaia, người từng chạy đua vào ghế thống đốc bang Rio de Janeiro vào năm 2006, đó là việc một số quan chức không muốn đối mặt với thế giới tội phạm tại các khu nghèo khổ. “Họ không dám đối mặt với vấn đề bởi vì làm lớn chuyện lên thì danh tiếng của họ có thể bị ảnh hưởng xấu tại những khu vực nghèo khổ này, từ đó họ có thể mất phiếu”, ông Biscaia nói trong một cuộc phỏng vấn được báo Los Angeles Times dẫn lại. Sự toa rập giữa chính giới và thế giới ngầm là một thực tế.
Mới đây, Rio đã giành được quyền đăng cai Olympic 2016. Trước đó, Brazil cũng được chọn đăng cai World Cup 2014, với một số trận đấu quan trọng diễn ra tại Rio. Theo ước tính, Brazil phải chi khoảng 2 tỉ USD cho việc tổ chức Olympic. Tổng thống Lula da Silva mới đây đã công bố chi thêm 58 triệu USD cho việc chống tội phạm. Nhưng thế giới vẫn hoài nghi về khả năng làm giảm bạo lực của chính quyền tại Brazil. Mối lo ngại về an ninh cho World Cup và Olympic trong tương lai cứ ngày một lớn dần.
Cũng có ý kiến khác. Trên BBC, một công dân Rio có tên Kim Miguez viết thế này: “Nên nhớ là bạo lực chỉ xảy ra tại các khu ổ chuột. Các sự kiện Olympic sẽ được tổ chức cách xa những nơi này nên tôi nghĩ mối đe dọa lớn nhất đối với đại hội thể thao là nạn kẹt xe chứ không phải bạo lực”.
Châu Minh Linh
Bình luận