Đài Loan luôn là chủ đề gây căng thẳng trong quan hệ Mỹ - Trung. Cách nay 30 năm, Washington chuyển từ công nhận Đài Bắc sang công nhận Bắc Kinh. Nhưng cũng cách đây 30 năm, lập pháp Mỹ đã thông qua đạo luật về việc “cung cấp cho Đài Loan các vũ khí có tính năng phòng thủ” và Washington phải “duy trì khả năng ngăn cản hành động sử dụng vũ lực hoặc các biện pháp cưỡng bức khác có thể gây nguy hiểm cho an ninh, hoặc hệ thống kinh tế, xã hội của người dân tại Đài Loan”.
Thế nên, trong 30 năm qua, Washington một mặt tuyên bố ủng hộ chủ trương một Trung Quốc, nhưng mặt khác vẫn có giao thiệp đặc biệt với Đài Loan. Tháng 10.2008, Chính phủ Mỹ do ông George W.Bush đứng đầu công bố kế hoạch bán vũ khí trị giá 6,5 tỉ USD cho Đài Loan, trong đó có tên lửa Patriot và trực thăng Apache. Bắc Kinh cực lực lên án bước đi này, cũng như các thương vụ vũ khí trước đó. Căng thẳng dâng lên tới mức Trung Quốc và Mỹ đã cắt đứt các cuộc trao đổi quân sự trong nhiều tháng.
Trong chuyến thăm tới Trung Quốc cách đây vài ngày, ở Thượng Hải, ông Obama đã đối mặt với câu hỏi của một doanh nhân Đài Loan đang làm ăn ở đại lục. Người này, sau khi bày tỏ lo ngại việc Mỹ tiếp tục bán vũ khí cho Đài Loan sẽ làm tình hình khu vực thêm căng thẳng, đã hỏi ông Obama có quan điểm thế nào về vấn đề trên. Chủ nhân Nhà Trắng nói rằng quá khứ cho thấy rõ ràng chính phủ của ông ủng hộ chính sách một Trung Quốc, “như đã nêu trong ba thông cáo chung cách đây vài thập niên”, trong vấn đề quan hệ với Đài Loan cũng như quan hệ với Trung Quốc. “Chúng tôi không muốn thay đổi chính sách và cách tiếp cận đó”, ông Obama nhấn mạnh. Lập trường ủng hộ “một Trung Quốc” cũng được ông lặp lại trong cuộc hội đàm thượng đỉnh với ông Hồ Cẩm Đào.
Tuy nhiên, có thể thấy, bên cạnh khẳng định ủng hộ chính sách một Trung Quốc, ông Obama còn nói “không muốn thay đổi” chính sách và cách tiếp cận lâu nay. Mà chính sách và cách tiếp cận lâu nay là một mặt quan hệ chính thức với Bắc Kinh, mặt khác quan hệ chặt chẽ với Đài Loan, dù không ở mức ngoại giao chính thức. Mỹ trước nay vẫn bán vũ khí cho Đài Loan, bất chấp Bắc Kinh phản đối. Ông Obama không nói rõ “chuyện mua bán” khi trả lời doanh nhân Đài Loan, nhưng cụm từ “không muốn thay đổi” dường như là một cách trả lời.
Có điều, cách trả lời bóng bẩy này cùng với những nỗ lực nhằm tránh nguy cơ đụng chạm với Trung Quốc của ông Obama, trong đó có sự lưỡng lự trước đề nghị của Đài Loan về việc mua chiến đấu cơ F-16, đã không làm những nhà lập pháp ủng hộ Đài Loan tại đồi Capitol yên tâm. Theo AFP, hôm 20.11, một nhóm nghị sĩ đã đề nghị tổng thống đẩy nhanh việc bán vũ khí cho Đài Loan. Dự luật được một số nghị sĩ thuộc cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa trình lên yêu cầu chính quyền Obama giải thích rõ kế hoạch hợp tác quân sự với Đài Loan. Nếu dự luật được thông qua, Ngoại trưởng Hillary Clinton và Bộ trưởng Quốc phòng Robert Gates sẽ phải báo cáo chi tiết trước Quốc hội trong vòng 90 ngày. Mà một khi chính quyền Obama công bố chi tiết, chắc chắn Bắc Kinh sẽ lại giận. Đây thực sự là một áp lực cho ông Obama.
Đỗ Hùng
Bình luận (0)